11/08/2023

Filosofía para profanos, de Maite Larrauri


 A colección de libros Filosofía para profanos recolle as reflexións que Maite Larrauri, en tanto que divulgadora de filosofía (a través do programa de RTVE Para todos la 2, na sección que leva o mesmo nome que esta colección), fai ao explicar diferentes conceptos filosóficos e maneiras de comprender a existencia humana, e a propia filosofía, ao longo da historia. A colección componse de dez libros elaborados en colaboración co debuxante Francesc Capdevila (máis coñecido como Max), e hai un undécimo volume adicional (Un sujeto inesperado. Diálogo sobre filosofía y feminismo) escrito en colaboración con Francisco Caballero Quemades. Ademais da súa tarefa como divulgadora, Maite Larrauri é catedrática de Filosofía en Educación Secundaria, polo que a súa maneira de transmitir coñecementos e contaxiar o interese pola filosofía é especialmente axeitada para dirixirse á xuventude.

As obras que recolle a colección resultan de grande interese porque, sen afastarse dunha linguaxe sinxela e familiar, tratan temas de grande complexidade a través de autores e autoras que poden considerarse “non canónicos” na historia da filosofía. Isto dá lugar a textos moi orixinais que, por iso mesmo, axudan a espertar o interese polos aspectos tratados. En cada volume explícase o pensamento dun autor ou autora a través dun concepto clave da súa filosofía: El deseo según Guilles Deleuze, La creación según Bergson, La felicidad según Spinoza, La libertad según Hannah Arendt, La amistad según Epicuro, La guerra según Simone Weil, La educación según Dewey, La potencia según Nietzsche, El ejercicio según Marco Aurelio e La sexualidad según Michel Foucault. Se ben todos estes autores e autoras teñen un merecido espazo nos manuais de filosofía, normalmente este é moito menor ao ocupado polos grandes nomes da tradición occidental como Platón, Aristóteles, Descartes, Marx, Stuart Mill, etc., que Larrauri substitúe por outros máis ou menos coetáneos (aínda que menos coñecidos entre o público “profano”) e que por tanto tratan temáticas afíns, como poden ser Epicuro, Marco Aurelio, Spinoza, Weil ou Dewey. Outro aspecto destacable neste sentido é o amplo espazo adicado ás correntes de máis actualidade na filosofía e que nalgúns casos sentan certas bases para o pensamento posmoderno (Deleuze ou Foucault, por exemplo).

Aínda que non procede un resumo de cada un dos libros da colección (en tanto que tal resumo consistiría simplemente en explicar a filosofía de cada autor ou autora de forma semellante mais non igual a como Larrauri o fai), si pode dicirse que a calidade do texto e das ilustracións fainos a todos eles unha ferramenta ideal para introducirse, e tamén para profundar, na filosofía.

Pot Bruno (prof.)

10/24/2023

O moucho voa. Filosofía en 28 conversas , de Miguel Vázquez Freire

    O libro consiste na transcrición adaptada dunha serie de conversas filosóficas que tiveron lugar semanalmente durante os últimos meses do ano 2020 e os primeiros do 2021 na radio municipal de Corcubión entre o autor, Paula Trillo e Javier Paz: profesor de filosofía no ensino secundario (xubilado), estudante de segundo curso de bacharelato e traballador da fábrica de Carburos Metálicos de Cee (tamén xubilado), respectivamente. Aparece deste xeito un diálogo interxeneracional e que toca ámbitos diversos da existencia humana, sendo logo unha moi boa base para o exercicio e a divulgación da filosofía. 
   

Comézase falando sobre a cuestión ontolóxica, centrando a meirande parte dos capítulos-conversas no debate sobre a existencia, a necesidade e as posibles argumentacións a favor ou en contra dun ser divino. Simultaneamente, co propio devir do tema trátanse as principais posturas no terreo ontolóxico. Finalmente, a pregunta “Se hai algo, poderá ser coñecido?” (título do derradeiro capítulo-conversa desta primeira sección) abre paso á cuestión epistemolóxica. 
    A segunda parte adícase fundamentalmente a cuestións de lóxica informal e relativas á filosofía da ciencia, tras unha breve introdución á definición de termos básicos sobre a teoría do coñecemento (verdade, falsidade, etc.) e á disputa sensibilidade/entendemento, nos dous primeiros capítulos-conversas. Os aspectos relativos á lóxica informal céntranse na detección de falacias e as disertacións sobre a filosofía da ciencia fanse dende un enfoque popperiano.
    A terceira sección trata sobre a pregunta pola acción individual (ética). Os capítulos-conversas poden estruturarse como unha serie de pares que estudan as principais posturas no campo da filosofía moral: universalismo e relativismo, intelectualismo e voluntarismo, deontoloxismo e consecuencialismo. Tamén se estudan outras dicotomías máis básicas ou concretas como poden ser egoísmo/altruísmo ou hedonismo/estoicismo. 
    A cuarta e última sección, nunha clara continuación da anterior, trata a pregunta pola acción colectiva (filosofía política). A maneira de enfocala é a partir dunha análise crítica da democracia, que desemboca nun debate sobre a pertinencia deste réxime político, en lugar da tecnocracia. Cara ao final do libro trátanse outros temas fundamentais da filosofía política: legalidade e lexitimidade, convicción fronte a responsabilidade (onde aparece unha clara ligazón co debate da sección anterior entre deontoloxismo e consecuencialismo), liberalismo fronte a socialismo e totalitarismo como ameaza dos sistemas políticos que favorecen a participación cidadá.
Por Bruno (prof.)

6/01/2023

El chico de la última fila, de Juan Mayorga

 Claudio es un estudiante de bachillerato normal. Sentado en su asiento en la última fila, pasa las jornadas escolares sumergido silenciosamente en su mundo interior, hasta que un día Germán, su profesor de lengua y literatura, le manda escribir una redacción. La fascinación que le producirá al docente la redacción del joven conducirá a ambos a un alocado viaje con consecuencias imprevisibles.

La obra se enorgullece de crear una historia interesante e inesperada donde los límites de la realidad y la ficción se desdibujan magistralmente. Sin embargo, la realidad es bien distinta: Si tuviera que elegir una frase para resumir el libro, sin duda sería la siguiente:

Al entrar en la casa, le llegó el inconfundible olor de la mujer de clase media.

Al igual que la obra, la oración es caótica, un sinsentido de palabras que pretende ser “oscura” y “original”, pero que fracasa en su mediocridad.

La historia da su disparo de salida mostrando como Germán, un profesor de lengua y literatura que siente que las nuevas generaciones carecen de talento alguno queda deslumbrado con la redacción de su alumno Claudio, en la cual el adolescente relata su plan de hacerse amigo de un chico de su clase llamado Rafa bajo el pretexto de ayudarlo en matemáticas para poder entrar en su casa. La mujer de Germán lee la redacción y se extraña por su contenido, advirtiendo a su marido del raro comportamiento de Claudio, pero este ignora a su mujer, convencido de que ha descubierto a un genio en ciernes. Hasta este punto, la historia parece prometedora: la acción acaba de comenzar y engancha al lector.

La historia tomará desde aquí un tinte oscuro, a medida que Claudio escribe más redacciones para satisfacer los ruegos de su profesor, siendo este el momento en el que la calidad de la obra cae dramáticamente. Claudio visita repetidas veces la casa de Rafa (lo que da origen a la anteriormente mencionada frase) y conoce a su familia, sintiendo una inmediata atracción hacia la madre de su “amigo”. La trama, junto con sus múltiples subtramas, seguirá avanzando hasta que en el clímax de la historia el joven bese a la madre de su compañero y Germán, horrorizado, le pida que deje de escribir la historia (atendiendo finalmente a los ruegos de su mujer), petición que Claudio ignora. He aquí cuando el lector se comienza a perder: nada tiene sentido y toda la acción ocurre en un sinfín de escenas sin aparente coherencia. La obra finaliza con la relación entre Claudio y la madre de Rafa terminada y con el descubrimiento por parte de Germán de que Claudio ha encontrado a un nuevo objetivo: su mujer.

Al leer las últimas palabras, el lector solo tiene un pensamiento en la cabeza: ¿Qué acaba de pasar?

La obra tiene múltiples problemas que imposibilitan su disfrute. El hilo de trama principal es interrumpido múltiples veces por diferentes subtramas que pretenden distraer al lector para que este caiga en el enredo de la historia. Sin embargo, la disparidad de los temas tratados y la falta de interconexión entre ellos hace que la historia sea imposible de seguir y que, con el paso de las páginas, esta deje de interesar. Además, el curioso estilo en el que el libro está escrito no ayuda: frases extrañas e incómodas aparecen por doquier en las páginas, sin que estas aporten nada a la trama y mucho menos al aturdido lector.


Por otro lado, la historia en sí es turbia, una amalgama de abuso, desesperación, ambición, allanamiento de morada y algún que otro fetiche. El autor pretende fascinar al lector con temas desagradables en extremo, pero sin un hilo conductor estos aburren más que otra cosa: la trama parece fruto de la mente de un adolescente pretencioso en vez de un dramaturgo reconocido. Los personajes carecen de caracterización estable, cambian de personalidad entre escenas y llegan a ser tan dispares que empatizar con ellos es imposible. Además, pocos tienen un razonamiento lógico. Un ejemplo sería Germán: es muy poco creíble que no sienta el peligro que le acecha y que además lo aliente (el momento en el que el profesor desprecia el trabajo de Claudio diciendo que le falta conflicto, sabiendo que la redacción no es ficción, es cómico en su necedad ¿Cómo es posible que el adulto no vea el peligro que supone Claudio para la familia de Rafa?). Todo lo anterior hace que el lector termine divirtiéndose más intentando adivinar qué otra aberración se le ocurrirá al escritor que leyendo la historia.

En conclusión, la obra no tiene la calidad esperable a juzgar por su fama y deja al lector con una sensación de incomodidad e incomprensión. No la recomiendo. Si un posible lector busca una historia de temas delicados tratados de una manera mucho mejor, recomiendo las novelas Un hijo de Alejandro Palomas y La flor de fuego de Alba Quintas Garciandia.

Por Sara, 1º Bac.